افغانستان، با تاریخ پُربار و تنوع مذهبی و قومی، همیشه خانهای برای هم زیستی مسالمتآمیز میان پیروان مذاهب گوناگون بوده است. اما در چهار دههی اخیر؛ جنگها، دخالتهای خارجی و ظهور جریانهای افراطی، این کشور را به میدان رقابتهای مذهبی تبدیل کرده است. روز ولادت حضرت امیرالمؤمنین علی(ع)، بهانهای است که از نقش وحدت در جامعهی اسلامی صحبت کنیم و گِرهی از چالشهای موجود بگشاییم. این مقاله تلاش دارد با نگاهی به وضعیت کنونی، راهکارهایی برای همگرایی اسلامی در افغانستان ارائه کند.
چرا وحدت میان مسلمانان ضروری است؟
افغانستان کشوری است که اقوام و مذاهب مختلف در کنار هم زندگی میکنند. این تنوع، در عین حال که فرصتی برای تقویت همبستگی اجتماعی است، در مواردی زمینهساز اختلاف نیز بوده است. تاریخ معاصر نشان داده که هر بار شکافهای مذهبی تشدید شدهاند، دشمنان داخلی و خارجی از آن سود بردهاند. در سطح کلان، وحدت میان مسلمانان میتواند به کاهش بحرانهای اجتماعی و سیاسی کمک کند. همگرایی مذهبی نه تنها باعث تقویت امنیت و صلح میشود، بلکه زمینهساز توسعهی اقتصادی و فرهنگی نیز هست. از سوی دیگر، وحدت میتواند الگوی موفقی برای سایر کشورهای اسلامی باشد که با چالشهای مشابه روبرو هستند.
چالشهای وحدت در افغانستان
۱. تعصبات مذهبی و قومی
یکی از مشکلات عمده در افغانستان، وجود تعصّبات دیرینه میان اقوام و مذاهب است. این تعصبات ریشه در تاریخ دارد و در دوران جنگهای داخلی و دخالتهای خارجی تشدید شده است.
۲. رشد جریانهای افراطی
گروههای تکفیری با بهرهگیری از فضای اختلافات مذهبی، نفوذ خود را در افغانستان گسترش دادهاند. این جریانها با تبلیغات افراطی و ترویج خشونت، همزیستی مسالمتآمیز را به چالش کشیدهاند.
۳. کمبود آگاهی عمومی
نبود برنامههای آموزشی که بر ارزشهای مشترک اسلامی تمرکز کنند، باعث شده تا سوءتفاهمها میان اقوام و مذاهب ادامه پیدا کند. این کمبود آگاهی، زمینهساز تقویت افراطگرایی و تعصبات مذهبی شده است.
۴. سوءاستفاده از مذهب در سیاست
برخی از سیاستمداران و گروههای خارجی، اختلافات مذهبی را بهعنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف خود استفاده میکنند. این مسئله باعث افزایش بیاعتمادی میان پیروان مذاهب مختلف شده است.
راهکارهایی برای تقویت همگرایی اسلامی
۱. گفتوگو و تعامل میان علمای مذاهب
یکی از بهترین راهها برای کاهش اختلافات مذهبی، گفتوگوی مستقیم میان علمای شیعه و سنّی است. این گفتوگوها باید با هدف روشن کردن سوءتفاهمها و تأکید بر ارزشهای مشترک اسلامی برگزار شود. برگزاری نشستها و کنفرانسهای مشترک مذهبی نیز میتواند به ایجاد فضای تفاهم کمک کند.
۲. اصلاح نظام آموزشی
آموزش و پرورش میتواند نقش کلیدی در کاهش تعصّبات مذهبی ایفا کند. معرفی تاریخ و فرهنگ مشترک اقوام و مذاهب افغانستان در کتب درسی و تأکید بر ارزشهای انسانی و اسلامی میتواند زمینهساز همگرایی باشد.
۳. تقویت فعالیتهای اجتماعی مشترک
همکاری در پروژههای اجتماعی، مانند ساخت مدارس، مراکز درمانی و پروژههای خیریه، میتواند مردم را بههم نزدیکتر کند. این فعالیتها نه تنها به بهبود شرایط زندگی کمک میکنند، بلکه باعث تقویت روابط میان اقوام و مذاهب مختلف نیز میشوند.
۴. استفاده از رسانهها برای ترویج وحدت
رسانهها باید نقش فعالی در کاهش تنشهای مذهبی و ترویج پیامهای وحدتآفرین ایفا کنند. برنامههایی که به معرفی مشترکات اسلامی بپردازند یا تجربههای موفق سایر کشورها را نشان دهند، میتوانند تأثیر بسزایی داشته باشند.
۵. مقابله با افراطگرایی
مبارزه با افراطگرایی باید در اولویت قرار گیرد. این مبارزه شامل شناسایی و حذف عناصر افراطی از نهادهای مذهبی، ترویج گفتمانهای میانهرو و افزایش آگاهی عمومی درباره پیامدهای افراطگرایی است.
۶. تأکید بر ارزشهای مشترک اسلامی
محبت، عدالت، همدلی و احترام به انسانیت، از جمله ارزشهایی هستند که در تمامی مذاهب اسلامی مشترک هستند. ترویج این ارزشها میتواند نقش مهمی در کاهش تنشها و تقویت همبستگی داشته باشد.
۷. حمایت از رهبران مذهبی و محلی
رهبران محلی و مذهبی که بر ترویج وحدت تأکید دارند، باید حمایت شوند. این رهبران میتوانند بهعنوان میانجی عمل کرده و به کاهش تنشها کمک کنند.
نقش رسانهها در تقویت همگرایی اسلامی
رسانهها میتوانند با تولید محتوای مثبت و تأکید بر مشترکات اسلامی، به کاهش تعصبات کمک کنند. برخی از راهکارهای پیشنهادی در این زمینه عبارتاند از:
- پوشش اخبار مثبت: رسانهها باید تلاشهای موفق برای ایجاد وحدت میان مذاهب را بازتاب دهند.
- دعوت از نخبگان مذهبی: مناظرات و گفتوگوهای کارشناسی میتوانند به روشن شدن مسائل و کاهش سوءتفاهمها کمک کنند.
- تبیین خطرات افراطگرایی: رسانهها باید درباره پیامدهای افراطگرایی و نقش دشمنان خارجی در تشدید اختلافات مذهبی اطلاعرسانی کنند.
- معرفی الگوهای موفق: تجربههای کشورهای دیگر در زمینه وحدت اسلامی میتواند الهامبخش باشد.
نقش حکومت در تقویت وحدت اسلامی
حکومت افغانستان باید نقش فعالی در کاهش تنشهای مذهبی ایفا کند. این شامل:
- تدوین سیاستهای حمایتی: اقلیتهای مذهبی باید از حقوق برابر برخوردار باشند.
- حمایت از نهادهای مذهبی میانهرو: تقویت گفتمانهای معتدل و مقابله با افراطگرایی ضروری است.
- ترویج عدالت اجتماعی: حکومت باید برای رفع تبعیضهای مذهبی و قومی تلاش کند.
نتیجهگیری
افغانستان با تاریخچهای از تنوع مذهبی؛ پتانسیل بزرگی برای تبدیل شدن به الگویی از وحدت و همگرایی اسلامی دارد. وحدت میان مسلمانان نه تنها زمینهساز صلح و ثبات است، بلکه مسیر توسعه اقتصادی و اجتماعی را نیز هموار میسازد. روز ولادت حضرت امام علی(ع) فرصتی است تا بر مشترکات تأکید کنیم و با اقدامات عملی، گامی بهسوی تحقق آرمانهای وحدت اسلامی برداریم. این پیمان وحدت، همان چیزی است که افغانستان امروز به آن نیاز دارد.
منبع: خبرگزاری آواه
لینک:
https://www.avapress.com/fa/note/۳۰۴۲۶۲/%D۹%BE%DB%۸C%D۹%۸۵%D۸%A۷%D۹%۸۶-%D۹%۸۸%D۸%AD%D۸%AF%D۸%AA%D۸%B۱%D۸%A۷%D۹%۸۷%DA%A۹%D۸%A۷%D۸%B۱%D۹%۸۷%D۸%A۷%DB%۸C-%D۸%B۹%D۹%۸۵%D۹%۸۴%DB%۸C-%D۸%A۷%DB%۸C%D۸%AC%D۸%A۷%D۸%AF-%D۹%۸۷%D۹%۸۵%DA%AF%D۸%B۱%D۸%A۷%DB%۸C%DB%۸C-%D۸%A۷%D۸%B۳%D۹%۸۴%D۸%A۷%D۹%۸۵%DB%۸C-%D۸%A۷%D۹%۸۱%D۸%BA%D۸%A۷%D۹%۸۶%D۸%B۳%D۸%AA%D۸%A۷%D۹%۸۶
نظر شما